III Era Dinozaurów – Kreda

[Motaro]

Okres kredowy (około 144-65 mln. lat temu) jest ostatnią fazą ery mezozoicznej i szczytem ery dinozaurów. W tym okresie osadzały się grube pokłady kredy piszącej na dnie płytkich mórz, które wkraczały na obszar na obszar Ameryki Północnej i Europy. Laurazja i Gondwana podzieliły się na kontynenty, które znamy do dziś. Napierające na siebie płyty kontynentalne spowodowały wypiętrzenie się Gór Skalistych i innych łańcuchów górskich. W pobliżu równika klimat pozostał ciepły, ale stawał się coraz bardziej suchy, a lasy zaczęły rzednąć. Na innych terenach wyraźnie zaznaczały się na nowo powstałych kontynentach, oddzielone od siebie, zaczęły ewoluować niezależnie, co wyjaśnia, dlaczego w końcu okresu kredowego pojawiło się więcej rodzajów dinozaurów niż kiedykolwiek potem.

W drugiej połowie okresu kredowego szybko różnicowały się małe ssaki, pojawiły się węże, które rozwinęły się z jaszczurek, lecz dinozaury nadal były zwierzętami dominującymi na lądzie. Pojawiły się nowe rodziny roślinożernych dinozaurów ptasio miedniczych, wyposażone w szczęki i zęby o budowie dostosowanej do żucia nowych roślin kwiatowych. Liczne były opancerzone ankylozaury, zgryzające niskie rośliny, natomiast mała liczba stegozaurów, nie mających tak dobrej ochrony ciała. Mniej liczne stawały się na północnych lądach również wielkie, długoszyje zauropody, chociaż nadal dominowały na południu. Wśród teropodów okresu kredowego były zarówno ptasio kształtne ornitomimusy, jak i największe drapieżniki, jakie kiedykolwiek żyły na lądach – tyranozaury.

Torozaur


Tyranozaur


Saltazaur


Iguanodon


Ornitomim


Deinonych


Wśród skrzydlatych istot okresu kredowego były zarówno pierwsze na świecie maleńkie ćmy i małe żyjące społecznie pszczoły, jak i największe zwierzęta latające, jakie kiedykolwiek istniały – olbrzymie pterozaury (do największych pterozaurów należały Quetzalcoatlus i Pteranodon). Nowe dane opublikowane na początku lat 1990, wskazują, że również ptaki stanowiły już zróżnicowaną grupę. Żyjący na początku okresu kredowego – mały Sinornis znaleziony w Chinach i Concornis z Hiszpanii – miały na mostku grzebień, jak współczesne ptaki latające. Później pojawiły się nielotne ptaki nurkujące i biegające, wśród których był Mononykus. Był on wielkości indyka, miał grzebień na mostku i długi jak u dinozaura ogon z kostnym szkieletem.

Quetzalcoatlus


Pteranodon


Sinornis


Concornis


Mononykus


Wśród mieszkańców wód okresu kredowego były wielkie zwierzęta, których krewniacy żyją do dziś. Największymi zwierzętami słodkowodnymi były krokodyle i olbrzymie krokodylo podobne chamsozaury, a morski żółw Archelon przerastał rozmiarami największego dziś żółwia skórzastego. Morskie płetwonogie jaszczurki, mozazaury, dochodziły do 10 m. długości i pływały wykonując faliste ruchy spłaszczonym bocznie ogonem. Wyposażone w wiosłowate kończyny, dobrze pływające plezjozaury obejmowały 2 grupy: jedną stanowiły formy krótkoszyje (zwane pliozaurami), do których należał groźny Kronozaurus z wielką, trzymetrowej długości głową, drugą tworzyły długoszyje rybożerne formy, takie jak Elasmosaurus, który miał co najmniej 70 kręgów szyjnych. W ciągu okresu kredowego całkowicie wymarły ichtiozaury.

Chamsozaur


Archelon


Mozazaur


Kronozaur


Elasmosaur