05.06.2011, 17:26
Geneza wojny w Wietnamie
Terytoria dzisiejszego Wietnamu, Kambodży i Laosu, czyli tzw. Indochiny, stały się protektoratami w ramach francuskiego imperium kolonialnego w latach 1884-1887. Podbój Francji przez Niemcy podczas II wojny światowej zadał poważny cios francuskiemu imperium kolonialnemu. W 1940 roku Japonia wymusiła na Francji (Vichy) zgodę na założenie baz wojskowych w Indochinach, a na początku 1945 roku zaczęła ich okupację.
W maju 1941 roku powstała Liga Walki o Niepodległość Wietnamu - Viet Minh, w której czołową rolę odgrywała Komunistyczna Partia Indochin. Na czele Viet Minhu stanął Ho Chi Minh. Należy tu wspomnieć Viet Minh był organizacją nacjonalistyczną, a przyjęcie przezeń ideologii komunistycznej wynikało z jej antykolonialnego charakteru.
W marcu 1945 roku Japonia proklamowała "niepodległość" Wietnamu pod berłem marionetkowego cesarza Bao Dai. Latem podobną "niepodległość" proklamowały też Laos i Kambodża. W kwietniu wybuchło w Wietnamie powstanie zbrojne, które doprowadziło do proklamowania 2 września 1945 roku Demokratycznej Republiki Wietnamu (DRW).
Pierwsza wojna wietnamska (pierwsza wojna w Indochinach, 1946-1954)
Początkowo Francja uznała Wietnam za wolne państwo w ramach Unii Francuskiej. Podobny status przyznano Laosowi (w 1946 r.) i Kambodży (w 1947). Wkrótce jednak władze Francja zaczęła dążyć do przywrócenia stanu sprzed II wojny światowej.
19 grudnia 1946 roku wojska francuskie zaatakowały Hanoi, rozpoczynając pierwszą wojnę w Indochinach. Viet Minh został szybko wyparty z większych miast i przeszedł do wojny partyzanckiej, w której wojska francuskie zaczęły wkrótce ponosić duże straty.
W roku 1949 Francja ogłosiła Wietnam (wzorem Laosu i Kambodży) monarchią w ramach Unii Francuskiej. Na czele marionetkowego państwa ponownie stanął Bao Dai. Viet Minh natychmiast skrytykował to posunięcie, żądając całkowitej niepodległości.
Pomoc udzielana Viet Minhowi przez Związek Radziecki i chińskich komunistów umożliwiła przejęcie kontroli nad górzystymi terenami w północnej części Wietnamu, przy granicy z Chinami. Jednak ani Viet Minh ani Francuzi nie byli w stanie rozstrzygnąć ostatecznie wojny na swoją korzyść.
Przełomowe znaczenie dla losów pierwszej wojny w Indochinach miała bitwa pod Dien Bien Phu, trwająca od 20 października 1953 do 7 maja 1954 roku. Wojska francuskie zostały wciągnięte w walkę w niesprzyjającym terenie, z dala od baz zaopatrzeniowych i lotniczych, a następnie okrążone i zmuszone do kapitulacji.
Bitwa pod Dien Bien Phu wykazała władzom francuskim bezcelowość kontynuowania wojny, zwłaszcza w warunkach wzrastającego zniechęcenia społeczeństwa. W toku ośmioletniej wojny wojska francuskie straciły 75 tysięcy poległych, 65 tysięcy rannych i 40 tysięcy wziętych do niewoli. Wietnamczycy utracili 450 tysięcy poległych (w tym 150 tysięcy cywilów) i 500 tysięcy rannych. Jeszcze przed zakończeniem walk w Wietnamie, 9 listopada 1953 roku, pełną niepodległość zyskały królestwa Laosu i Kambodży.
Konferencja Genewska. Podział Wietnamu
Delegacje Francji, Viet Minhu, rządu Bao Daia, Kambodży, Laosu, Chin Ludowych, Związku Radzieckiego, Stanów Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii podjęły 26 kwietnia 1954 roku w Genewie negocjacje dotyczące przyszłości Indochin. W wyniku zawartych 21 lipca 1954 porozumień pierwsza wojna w Indochinach dobiegła końca, a Wietnam został czasowo podzielony wzdłuż 17 równoleżnika. Władze obu części kraju zobowiązały się przeprowadzić do 20 lipca 1956 roku wybory mające rozstrzygnąć przyszłość kraju.
Bao Dai został obalony 23 października 1955 roku, a 3 dni później dotychczasowy premier Ngo Dinh Diem ogłosił się prezydentem w wyniku sfałszowanego referendum. W obawie, że wybory w sprawie przyszłości Wietnamu mogłyby przynieść zwycięstwo komunistom, Ngo Dinh Diem odmówił ich przeprowadzenia.
Na północy komuniści podjęli budowę reżimu socjalistycznego na wzór Związku Radzieckiego i Chin. Ngo Dinh Diem na południu umacniał swą własną skorumpowaną dyktaturę, w której główne stanowiska państwowe objęli członkowie rodziny prezydenta.
Wybuch wojny domowej w Wietnamie Południowym
Przywódcy północnowietnamscy nie zrezygnowali ze zjednoczenia kraju na swoich warunkach. W latach 1957-1959 na południu powstały oddziały partyzanckie, tzw. Viet Cong. 20 grudnia 1960 roku powstał zdominowany przez komunistów Narodowy Front Wyzwolenia Wietnamu Południowego (NFWWP).
Na przełomie lat 50. i 60. wpływy Francji w Wietnamie Południowym zostały zastąpione dominacją Stanów Zjednocznonych. W 1962 roku do Wietnamu przybyły pierwsze amerykańskie oddziały specjalne i jednostki śmigłowców stanowiących jeden z podstawowych środków transportu wojsk w dżungli i górach Wietnamu.
Opanowywanie coraz większych terenów przez siły NFWWP i nieskuteczność wojsk południowowietnamskich skłoniła Stany Zjednoczone do poparcia zmiany reżimu. W wyniku wojskowego zamachu stanu, w dniach 1-2 listopada 1963 roku, Ngo Dinh Diem został obalony a następnie zamordowany. Wbrew amerykańskim intencjom, nie przyczyniło się to jednak do zwiększenia stabilności Wietnamu Południowego
Druga wojna wietnamska (1964-1973) - okres 1964-1968
Oficjalne włączenie się Stanów Zjednoczonych do wojny w Wietnamie było wynikiem tzw. incydentu w Zatoce Tonkińskiej. 2 sierpnia 1964 roku amerykański niszczyciel USS Maddox został ostrzelany podczas prowokacyjnego rejsu na granicy północnowietnamskich wód terytorialnych. 10 sierpnia 1964 roku amerykański Kongres przegłosował tzw. rezolucję tonkińską dającą prezydentowi prawo do niemal niegoraniczonego prowadzenia kampanii wojennej w Indochinach (bez wypowiedzenia wojny).
7 marca 1965 roku lotnictwo Stanów Zjednoczonych rozpoczęło, trwającą do listopada 1968 roku, kampanię nalotów bombowych na Wietnam Północny. 8 marca 1965 do Wietnamu Południowego przybyły pierwsze jednostki amerykańskiej piechoty morskiej (Marines), a następnie regularne formacje wojsk lądowych. Kontyngenty wojskowe przysłały także Korea Południowa, Tajlandia, Filipiny, Australia i Nowa Zelandia.
Również Wietnam Północny zaczął eskalować działania wojenne, rozpoczynając przerzut na Południe oddziałów regularnej armii, mającej wesprzeć formacje Viet Congu. Walczące w Wietnamie Południowym oddziały zaopatrywano tzw. szlakiem Ho Chi Minha - tajną drogą zaopatrzeniową biegnącą przez terytoria neutralnych Laosu i Kambodży.
W latach 1965-1967 miał miejsce stopniowy wzrost liczebności wojsk amerykańskich w Wietnamie do ponad 500 tysięcy żołnierzy. Nie doprowadziło to jednak do zwycięstwa. Zamiast tego, w Stanach Zjednoczonych narastał sprzeciw wobec wojny, zwłaszcza wśród młodzieży. Gwałtownie spadało także morale w armii amerykańskiej
30 czerwca 1968 roku oddziały Viet Congu i armi północnowietnamskiej podjęły ofensywę na Południu. Ze względu na przypadające wówczas obchody nowego roku księżycowego (tzw. Święto Tet) została ona nazwana "ofensywą Tet". Ostatecznie komuniści zostali powstrzymani, jednak politycznie ofensywa Tet zakończyła się ich zwycięstwem. Telewizyjne relacje z pola walki wpłynęły bowiem negatywnie na nastawienie społeczeństwa amerykańskiego wobec wojny. Prezydent Lyndon Johnson zrezygnował z kandydowania na kolejną kadencję, a jego następca (od 20 stycznia 1969) Richard Nixon obiecał wycofanie wojsk amerykańskich z Wietnamu.
Szczególnie kompromitująca dla Stanów Zjednoczonych była w tym okresie tzw. masakra w My Lai, 16 marca 1968 roku, gdy amerykańscy żołnierze zamordowali ok. 500 bezbronnych cywilów - głównie starców, kobiet i dzieci.
Druga wojna wietnamska (1964-1973) - okres 1969-1973
2 września 1969 roku zmarł północnowietnamski przywódca Ho Chi Minh. W tym okresie wojska amerykańskie prowadziły politykę tzw. "wietnamizacji" wojny tzn. przeniesienia ciężaru działań lądowych na armię południowowietnamską.
30 kwietnia 1970 roku wojska Wietnamu Południowego i amerykańskie dokonały inwzazji pogranicznych terenów Kambodży i Laosu w celu likwidacji "szlaku Ho Chi Minha". Protesty antywojenne w Stanach Zjednoczonych wymusiły jednak przerwanie operacji.
W roku 1972 nabrały natężenia, prowadzone na niewielką skalę od 1968 roku, negocjacje pomiędzy Stanami Zjednoczonymi a Wietnamem Północnym w sprawie zakończenia wojny. Obie strony chciały prowadzić negocjacje "z pozycji siły". W tym celu Wietnam Północny podjął 30 marca 1972 roku tzw. ofensywę wielkanocną na Południu, zaś lotnictwo amerykańskie wznowiło bombardowania Północy.
Negocjacje prowadzone w Paryżu przez doradcę prezydenta ds. bezpieczeństwa Henry Kissingera i północnowietnamskiego ministra spraw zagranicznych Le Duc Tho zakończyły się podpisaniem 27 stycznia 1973 roku układów pokojowych. Amerykański udział w wojnie w Wietnamie formalnie dobiegł końca.
Upadek Republiki Wietnamu (Wietnamu Południowego, 1973-1975)
Pozbawiona amerykańskiego wsparcia wojskowego Republika Wietnamu (Wietnam Południowy) przetrwała jeszcze nieco ponad 2 lata. Ostateczna ofensywa armii Północnego Wietnamu rozpoczęła się 10 marca 1975 roku.
Armia południowowietnamska nie była w stanie stawić skutecznego oporu i 30 kwietnia 1975 roku padł Sajgon a Republika Wietnamu przestała istnieć. Równolegle do upadku Wietnamu Południowego nastąpił koniec prozachodnich rządów w Kambodży (17 kwietnia 1975) i Laosie (23 sierpnia-2 grudnia 1975). Całe Indochiny znalazły się pod władzą komunistów, a 2 lipca 1976 roku formalnie proklamowano zjednoczenie obu części Wietnamu w Socjalistyczną Republikę Wietnamu.
Podsumowanie
Podczas drugiej wojny wietnamskiej Stany Zjednoczone straciły 60 tysięcy poległych i 300 tysięcy rannych. Oba państwa wietnamskie straciły łacznie 1,4 miliona poległych (w tym 1,2 miliona Połnoc), a cały kraj był straszliwie zniszczony przez działania wojenne.
W wyniku klęski w Wietnamie prestiż międzynarodowy Stanów Zjednoczonych został na długi czas poważnie osłabiony. Także w samych Stanach Zjednoczonych wojna wietnamska przyczyniła się do głębokich zmian społecznych, których skutki widoczne są do dziś
Terytoria dzisiejszego Wietnamu, Kambodży i Laosu, czyli tzw. Indochiny, stały się protektoratami w ramach francuskiego imperium kolonialnego w latach 1884-1887. Podbój Francji przez Niemcy podczas II wojny światowej zadał poważny cios francuskiemu imperium kolonialnemu. W 1940 roku Japonia wymusiła na Francji (Vichy) zgodę na założenie baz wojskowych w Indochinach, a na początku 1945 roku zaczęła ich okupację.
W maju 1941 roku powstała Liga Walki o Niepodległość Wietnamu - Viet Minh, w której czołową rolę odgrywała Komunistyczna Partia Indochin. Na czele Viet Minhu stanął Ho Chi Minh. Należy tu wspomnieć Viet Minh był organizacją nacjonalistyczną, a przyjęcie przezeń ideologii komunistycznej wynikało z jej antykolonialnego charakteru.
W marcu 1945 roku Japonia proklamowała "niepodległość" Wietnamu pod berłem marionetkowego cesarza Bao Dai. Latem podobną "niepodległość" proklamowały też Laos i Kambodża. W kwietniu wybuchło w Wietnamie powstanie zbrojne, które doprowadziło do proklamowania 2 września 1945 roku Demokratycznej Republiki Wietnamu (DRW).
Pierwsza wojna wietnamska (pierwsza wojna w Indochinach, 1946-1954)
Początkowo Francja uznała Wietnam za wolne państwo w ramach Unii Francuskiej. Podobny status przyznano Laosowi (w 1946 r.) i Kambodży (w 1947). Wkrótce jednak władze Francja zaczęła dążyć do przywrócenia stanu sprzed II wojny światowej.
19 grudnia 1946 roku wojska francuskie zaatakowały Hanoi, rozpoczynając pierwszą wojnę w Indochinach. Viet Minh został szybko wyparty z większych miast i przeszedł do wojny partyzanckiej, w której wojska francuskie zaczęły wkrótce ponosić duże straty.
W roku 1949 Francja ogłosiła Wietnam (wzorem Laosu i Kambodży) monarchią w ramach Unii Francuskiej. Na czele marionetkowego państwa ponownie stanął Bao Dai. Viet Minh natychmiast skrytykował to posunięcie, żądając całkowitej niepodległości.
Pomoc udzielana Viet Minhowi przez Związek Radziecki i chińskich komunistów umożliwiła przejęcie kontroli nad górzystymi terenami w północnej części Wietnamu, przy granicy z Chinami. Jednak ani Viet Minh ani Francuzi nie byli w stanie rozstrzygnąć ostatecznie wojny na swoją korzyść.
Przełomowe znaczenie dla losów pierwszej wojny w Indochinach miała bitwa pod Dien Bien Phu, trwająca od 20 października 1953 do 7 maja 1954 roku. Wojska francuskie zostały wciągnięte w walkę w niesprzyjającym terenie, z dala od baz zaopatrzeniowych i lotniczych, a następnie okrążone i zmuszone do kapitulacji.
Bitwa pod Dien Bien Phu wykazała władzom francuskim bezcelowość kontynuowania wojny, zwłaszcza w warunkach wzrastającego zniechęcenia społeczeństwa. W toku ośmioletniej wojny wojska francuskie straciły 75 tysięcy poległych, 65 tysięcy rannych i 40 tysięcy wziętych do niewoli. Wietnamczycy utracili 450 tysięcy poległych (w tym 150 tysięcy cywilów) i 500 tysięcy rannych. Jeszcze przed zakończeniem walk w Wietnamie, 9 listopada 1953 roku, pełną niepodległość zyskały królestwa Laosu i Kambodży.
Konferencja Genewska. Podział Wietnamu
Delegacje Francji, Viet Minhu, rządu Bao Daia, Kambodży, Laosu, Chin Ludowych, Związku Radzieckiego, Stanów Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii podjęły 26 kwietnia 1954 roku w Genewie negocjacje dotyczące przyszłości Indochin. W wyniku zawartych 21 lipca 1954 porozumień pierwsza wojna w Indochinach dobiegła końca, a Wietnam został czasowo podzielony wzdłuż 17 równoleżnika. Władze obu części kraju zobowiązały się przeprowadzić do 20 lipca 1956 roku wybory mające rozstrzygnąć przyszłość kraju.
Bao Dai został obalony 23 października 1955 roku, a 3 dni później dotychczasowy premier Ngo Dinh Diem ogłosił się prezydentem w wyniku sfałszowanego referendum. W obawie, że wybory w sprawie przyszłości Wietnamu mogłyby przynieść zwycięstwo komunistom, Ngo Dinh Diem odmówił ich przeprowadzenia.
Na północy komuniści podjęli budowę reżimu socjalistycznego na wzór Związku Radzieckiego i Chin. Ngo Dinh Diem na południu umacniał swą własną skorumpowaną dyktaturę, w której główne stanowiska państwowe objęli członkowie rodziny prezydenta.
Wybuch wojny domowej w Wietnamie Południowym
Przywódcy północnowietnamscy nie zrezygnowali ze zjednoczenia kraju na swoich warunkach. W latach 1957-1959 na południu powstały oddziały partyzanckie, tzw. Viet Cong. 20 grudnia 1960 roku powstał zdominowany przez komunistów Narodowy Front Wyzwolenia Wietnamu Południowego (NFWWP).
Na przełomie lat 50. i 60. wpływy Francji w Wietnamie Południowym zostały zastąpione dominacją Stanów Zjednocznonych. W 1962 roku do Wietnamu przybyły pierwsze amerykańskie oddziały specjalne i jednostki śmigłowców stanowiących jeden z podstawowych środków transportu wojsk w dżungli i górach Wietnamu.
Opanowywanie coraz większych terenów przez siły NFWWP i nieskuteczność wojsk południowowietnamskich skłoniła Stany Zjednoczone do poparcia zmiany reżimu. W wyniku wojskowego zamachu stanu, w dniach 1-2 listopada 1963 roku, Ngo Dinh Diem został obalony a następnie zamordowany. Wbrew amerykańskim intencjom, nie przyczyniło się to jednak do zwiększenia stabilności Wietnamu Południowego
Druga wojna wietnamska (1964-1973) - okres 1964-1968
Oficjalne włączenie się Stanów Zjednoczonych do wojny w Wietnamie było wynikiem tzw. incydentu w Zatoce Tonkińskiej. 2 sierpnia 1964 roku amerykański niszczyciel USS Maddox został ostrzelany podczas prowokacyjnego rejsu na granicy północnowietnamskich wód terytorialnych. 10 sierpnia 1964 roku amerykański Kongres przegłosował tzw. rezolucję tonkińską dającą prezydentowi prawo do niemal niegoraniczonego prowadzenia kampanii wojennej w Indochinach (bez wypowiedzenia wojny).
7 marca 1965 roku lotnictwo Stanów Zjednoczonych rozpoczęło, trwającą do listopada 1968 roku, kampanię nalotów bombowych na Wietnam Północny. 8 marca 1965 do Wietnamu Południowego przybyły pierwsze jednostki amerykańskiej piechoty morskiej (Marines), a następnie regularne formacje wojsk lądowych. Kontyngenty wojskowe przysłały także Korea Południowa, Tajlandia, Filipiny, Australia i Nowa Zelandia.
Również Wietnam Północny zaczął eskalować działania wojenne, rozpoczynając przerzut na Południe oddziałów regularnej armii, mającej wesprzeć formacje Viet Congu. Walczące w Wietnamie Południowym oddziały zaopatrywano tzw. szlakiem Ho Chi Minha - tajną drogą zaopatrzeniową biegnącą przez terytoria neutralnych Laosu i Kambodży.
W latach 1965-1967 miał miejsce stopniowy wzrost liczebności wojsk amerykańskich w Wietnamie do ponad 500 tysięcy żołnierzy. Nie doprowadziło to jednak do zwycięstwa. Zamiast tego, w Stanach Zjednoczonych narastał sprzeciw wobec wojny, zwłaszcza wśród młodzieży. Gwałtownie spadało także morale w armii amerykańskiej
30 czerwca 1968 roku oddziały Viet Congu i armi północnowietnamskiej podjęły ofensywę na Południu. Ze względu na przypadające wówczas obchody nowego roku księżycowego (tzw. Święto Tet) została ona nazwana "ofensywą Tet". Ostatecznie komuniści zostali powstrzymani, jednak politycznie ofensywa Tet zakończyła się ich zwycięstwem. Telewizyjne relacje z pola walki wpłynęły bowiem negatywnie na nastawienie społeczeństwa amerykańskiego wobec wojny. Prezydent Lyndon Johnson zrezygnował z kandydowania na kolejną kadencję, a jego następca (od 20 stycznia 1969) Richard Nixon obiecał wycofanie wojsk amerykańskich z Wietnamu.
Szczególnie kompromitująca dla Stanów Zjednoczonych była w tym okresie tzw. masakra w My Lai, 16 marca 1968 roku, gdy amerykańscy żołnierze zamordowali ok. 500 bezbronnych cywilów - głównie starców, kobiet i dzieci.
Druga wojna wietnamska (1964-1973) - okres 1969-1973
2 września 1969 roku zmarł północnowietnamski przywódca Ho Chi Minh. W tym okresie wojska amerykańskie prowadziły politykę tzw. "wietnamizacji" wojny tzn. przeniesienia ciężaru działań lądowych na armię południowowietnamską.
30 kwietnia 1970 roku wojska Wietnamu Południowego i amerykańskie dokonały inwzazji pogranicznych terenów Kambodży i Laosu w celu likwidacji "szlaku Ho Chi Minha". Protesty antywojenne w Stanach Zjednoczonych wymusiły jednak przerwanie operacji.
W roku 1972 nabrały natężenia, prowadzone na niewielką skalę od 1968 roku, negocjacje pomiędzy Stanami Zjednoczonymi a Wietnamem Północnym w sprawie zakończenia wojny. Obie strony chciały prowadzić negocjacje "z pozycji siły". W tym celu Wietnam Północny podjął 30 marca 1972 roku tzw. ofensywę wielkanocną na Południu, zaś lotnictwo amerykańskie wznowiło bombardowania Północy.
Negocjacje prowadzone w Paryżu przez doradcę prezydenta ds. bezpieczeństwa Henry Kissingera i północnowietnamskiego ministra spraw zagranicznych Le Duc Tho zakończyły się podpisaniem 27 stycznia 1973 roku układów pokojowych. Amerykański udział w wojnie w Wietnamie formalnie dobiegł końca.
Upadek Republiki Wietnamu (Wietnamu Południowego, 1973-1975)
Pozbawiona amerykańskiego wsparcia wojskowego Republika Wietnamu (Wietnam Południowy) przetrwała jeszcze nieco ponad 2 lata. Ostateczna ofensywa armii Północnego Wietnamu rozpoczęła się 10 marca 1975 roku.
Armia południowowietnamska nie była w stanie stawić skutecznego oporu i 30 kwietnia 1975 roku padł Sajgon a Republika Wietnamu przestała istnieć. Równolegle do upadku Wietnamu Południowego nastąpił koniec prozachodnich rządów w Kambodży (17 kwietnia 1975) i Laosie (23 sierpnia-2 grudnia 1975). Całe Indochiny znalazły się pod władzą komunistów, a 2 lipca 1976 roku formalnie proklamowano zjednoczenie obu części Wietnamu w Socjalistyczną Republikę Wietnamu.
Podsumowanie
Podczas drugiej wojny wietnamskiej Stany Zjednoczone straciły 60 tysięcy poległych i 300 tysięcy rannych. Oba państwa wietnamskie straciły łacznie 1,4 miliona poległych (w tym 1,2 miliona Połnoc), a cały kraj był straszliwie zniszczony przez działania wojenne.
W wyniku klęski w Wietnamie prestiż międzynarodowy Stanów Zjednoczonych został na długi czas poważnie osłabiony. Także w samych Stanach Zjednoczonych wojna wietnamska przyczyniła się do głębokich zmian społecznych, których skutki widoczne są do dziś
